De voorliefde voor geschiedenis zit mij in het bloed, sinds ik kan lopen neemt oma me mee over antiekmarkten door het hele land. Vol van verhalen kom ik dan altijd thuis, want met een leeftijd van 92 jaar is ze zelf geschiedenis en weet ze me elke keer weer te verbazen met haar verhalen uit vervlogen tijden. De grappige weetjes, interessante feitjes en ontroerende verhalen weten mij eindeloos te boeien. Daarnaast ben ik gezegend met een paar eksterogen (bedankt mam…). Dus alles wat glittert pakt meteen mijn oog.
Vanuit natuurlijke interesse heb ik door de jaren heen een indrukwekkende boekenkast weten op te bouwen met boeken over geschiedenis, sieraden, juwelen en goud. Toen ik dan ook de kans kreeg om deze twee passie, fascinaties of obsessies (hier zijn de meningen nog over verdeeld) te combineren tot een baan. Kon ik dat natuurlijk niet laten gaan. Dus zie hier, mijn achilles ziel, ambitie en vooral totale nerd eigenschappen over geschiedenis en sieraden:
De diamanten ringen van Oopjen ?
Ik zal me inhouden hier, want ik kan hier pagina’s over volschrijven. Graag wil ik namelijk wat vertellen over Oopjen Coppit, de vrouw van Marten Soolmans. Zij poseerde een jaar na haar huwelijk voor Rembrandt. Zij was 23 en zwanger van haar eerste kind. Het huwelijk was een verbinding van families; oud geld en nieuw geld. Dat werd gevierd met de bestelling van monumentale portretten, bij de beste portrettist van de stad: Rembrandt.
Aan alles op het portret moet je kunnen zien dat ze welgesteld zijn, en ik kijk dan natuurlijk meteen naar de sieraden. Zoals de 2 ringen om haar rechterwijsvinger.
De meeste ruwe diamanten als je die vindt, die zien eruit als een dubbele piramide aan elkaar geplakt, een octaëder heet dat. Dat is de ruwe diamantvormen, er bestaan ook wel andere vormen, maar dit is de meest bekende vorm, dus die puntdiamant die ook in Oopjen haar ring zit is een halve ruwe vorm, die waarschijnlijk een beetje glad gepolijst is om het glanzen effect van het oppervlak te krijgen. Diamanten waren ook toen al een luxegoed, zeldzaam, het kwam van ver en alles wat exotisch was en van heel ver kwam, had natuurlijk een hele bijzondere status. Het was echt een statussymbool. Op Nederlandse portretten uit de zeventiende eeuw zie je voornamelijk diamanten ? en parels ? die net zo exclusief waren als de diamant. Dat verklaart ook meteen de parelketting en oorbellen.
Ik hoor je denken; wat heeft het melkmeisje nu met sieraden te maken? ? Nou meer dan je denkt, het blauw dat hier gebruikt is om haar jak mee te schilderen is de kleur ultramarijn.
Een kleur die al sinds de vroege middeleeuwen tot de verbeelding spreekt, is Ultramarijn. Het intense blauw met een uitmuntende lichtechtheid is inmiddels niet meer weg te denken van het basispalet. Maar tot 1828 was alleen de natuurlijke variant voorhanden. Een dure aangelegenheid, temeer de prijs van dit pigment hoger lag dan die van puur goud.
Het blauwe goud ?✨
Oorspronkelijk wordt Ultramarijn gewonnen uit de halfedelsteen Lapis Lazuli, letterlijk vertaald ‘steen’ (Latijn) en ‘blauw’ (Perzisch). Een buitengewoon bewerkelijk en kostbaar proces, waarbij de stenen met de hand worden gemalen en van alle onzuiverheden worden ontdaan. De beste kwaliteit Lapis Lazuli wordt van oudsher gedolven in Afghanistan, waar het Ultramarijn reeds in de 6e en 7e eeuw is toegepast in onder meer wandschilderingen.
Toen Nederland in de 17de eeuw floreerde door onder andere de schilderkunst was deze kleur nog steeds immens populair en daardoor was het ook de duurste kleur. Dat zegt veel over “de meester van het licht” Vermeer. Die graag met deze kleur werkte.
En zelfs vandaag de dag is er geen steen die zo mooi blauw is als de Lapis Lazuli, een steen die door zijn hardheid ook graag wordt gedragen in sieraden.
Maria Stuart als weduwe van Willem II, Bartholomeus van der Helst, 1652
Toen de Engelse Maria Stuart 19 jaar was, werd zij al weduwe. Haar man, stadhouder Willem II, stierf in 1650 aan de pokken. Twee jaar later liet zij zich zo afbeelden.
Wit is de kleur van rouw voor wie van vorstelijke afkomst is. En het ultieme witte juweel is natuurlijk de parel. In de 17de eeuw waren er alleen nog maar natuurlijke parels te krijgen die werden gewonnen door parelduikers. Geschat wordt dat in 1 op de 15.000 oesters een parel zit… ? Kan je je voorstellen hoeveel er toen open gemaakt moesten worden om een parel te vinden… en dan ook nog van die grootte! De parel hangt aan een prachtige broche die bezet is met roos geslepen diamanten.
En laten we vooral haar prachtige ring niet vergeten. In de vorige eeuw is het roos slijpsel ontdekt wat sindsdien de standaard is om een diamant zo te slijpen. Zoals de diamanten in haar broche. Maar in de 17de eeuw vond er een belangrijke stap plaats in de geschiedenis van edelstenen. De eerste briljante slijpvormen werden toegepast en deze werden mazarins genoemd. Deze beschikten over 7 facetten aan de bovenzijde. En zelfs nu nog, 3 eeuwen later, heeft Bartholomeus het licht die de steen vangt, zo weten vast te leggen dat je kan zien wat voor slijpsel deze had. Een revolutionair slijpsel, dat prachtig het licht liet weerkaatst. Wat mij betreft een kunstwerk in een kunstwerk.
Ben je nou net zo gefascineerd als ik?! Volg me dan vooral in Instagram, hier post ik met enige regelmaat dit soort verhalen. Mocht je hier nou nog niet genoeg van krijgen, ik geef ook lezingen. Onderwerpen en lengtes hiervan zijn naar keuze en op maat te maken naar jouw wensen. Interesse? Stuur gerust een mailtje naar info@foundbyclemens.nl.
@FoundbyClemens